Εφευρίσκοντας τον δυναμίτη, ο Άλφρεντ Νόμπελ ήθελε απλώς να διευκολύνει τη δυσκολότερη εργασία των ανθρακωρύχων. Δεν μπορούσε να φανταστεί τις τρομερές καταστροφικές συνέπειες της εφεύρεσής του. Και αρκετά συχνά οι επιστήμονες, οι οποίοι κατευθύνουν τις προσπάθειές τους για να βοηθήσουν τους ανθρώπους, δημιουργούν μια άλλη "δεξαμενή", και στο σύγχρονο επίπεδο της τεχνολογίας το όπλο, το οποίο έγινε ηθελημένα ή αθέλητα αποτέλεσμα τέτοιων εξελίξεων, μπορεί να προκαλέσει πραγματικά τρομερά προβλήματα: οι συνέπειες της χρήσης του δυναμίτη και ακόμη και η τραγωδία στη Χιροσίμα ωχριούν μπροστά τους.
Η ιστορία των χημικών όπλων δεν ξεκίνησε χθες. Στην αρχή, οι προγραμματιστές τους στόχευαν απλώς στο να σκοτώνουν ανθρώπους, και, όπως δείχνει η ιστορία του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, σημείωσαν σοβαρή επιτυχία σε αυτό. Όσο όμως προχωρούσαν - τόσο περισσότερο γινόταν σαφές ότι είναι δυνατόν να σκοτώσει κανείς με πιο απλές και μαζικές μεθόδους.
Η ιστορία των χημικών όπλων δεν ξεκίνησε χθες. Στην αρχή, οι προγραμματιστές τους στόχευαν απλώς στο να σκοτώνουν ανθρώπους, και, όπως δείχνει η ιστορία του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, σημείωσαν σοβαρή επιτυχία σε αυτό. Όσο όμως προχωρούσαν - τόσο περισσότερο γινόταν σαφές ότι είναι δυνατόν να σκοτώσει κανείς με πιο απλές και μαζικές μεθόδους.
Ταχημικά, βιοχημικά και βιολογικά όπλα είναι πολύ πιο λεπτά, αποτελεσματικά και τρομακτικά εργαλεία, ειδικά όταν χρησιμοποιούνται με ουσίες των οποίων οι επιδράσεις δεν έχουν ακόμη μελετηθεί επαρκώς.
Στο άρθρο του στο Nature, ο Malcolm Dando, ερευνητής στο Κέντρο Βιοηθικής του Πανεπιστημίου Bradford, εξετάζει τον αντίκτυπο της προόδου της επιστήμης στη δημιουργία όπλων μαζικής καταστροφής. Το άρθρο ξεκινά με την υπενθύμιση της τρομοκρατικής επίθεσης στο θέατρο Nord-Ost το 2002. Τότε, μια ηρεμιστική χημική ουσία (πιθανότατα φαιντανύλη, αλλά οι ακριβείς λεπτομέρειες δεν έχουν ακόμη δημοσιοποιηθεί) ψεκάστηκε στην αίθουσα όπου κρατούνταν οι όμηροι όταν έγινε έφοδος στο κτίριο. Περίπου εκατό άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ως αποτέλεσμα αυτής της ουσίας, και η αιτιολόγηση ενός τέτοιου βήματος εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά αμφισβητήσιμη.
Ένα απλό παράδειγμα ενός τέτοιου όπλου είναι οι παθογόνοι μικροοργανισμοί. Πριν από λίγο καιρό ο κόσμος συγκλονίστηκε από την είδηση της λευκής σκόνης στο ταχυδρομείο - σπόροι άνθρακα. Είναι αλήθεια ότι οι φορείς ασθενειών που χρησιμοποιούνται για στρατιωτικούς σκοπούς πρέπει είτε να έχουν σπόρους που είναι πολύ σταθεροί και δεν διασπώνται με την πάροδο του χρόνου (όπως ο άνθρακας) είτε να έχουν την ικανότητα να μεταδίδονται πολύ εύκολα από άτομο σε άτομο (όπως η ευλογιά ή η πνευμονική πανώλη).
Στο άρθρο του στο Nature, ο Malcolm Dando, ερευνητής στο Κέντρο Βιοηθικής του Πανεπιστημίου Bradford, εξετάζει τον αντίκτυπο της προόδου της επιστήμης στη δημιουργία όπλων μαζικής καταστροφής. Το άρθρο ξεκινά με την υπενθύμιση της τρομοκρατικής επίθεσης στο θέατρο Nord-Ost το 2002. Τότε, μια ηρεμιστική χημική ουσία (πιθανότατα φαιντανύλη, αλλά οι ακριβείς λεπτομέρειες δεν έχουν ακόμη δημοσιοποιηθεί) ψεκάστηκε στην αίθουσα όπου κρατούνταν οι όμηροι όταν έγινε έφοδος στο κτίριο. Περίπου εκατό άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ως αποτέλεσμα αυτής της ουσίας, και η αιτιολόγηση ενός τέτοιου βήματος εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά αμφισβητήσιμη.
Ένα απλό παράδειγμα ενός τέτοιου όπλου είναι οι παθογόνοι μικροοργανισμοί. Πριν από λίγο καιρό ο κόσμος συγκλονίστηκε από την είδηση της λευκής σκόνης στο ταχυδρομείο - σπόροι άνθρακα. Είναι αλήθεια ότι οι φορείς ασθενειών που χρησιμοποιούνται για στρατιωτικούς σκοπούς πρέπει είτε να έχουν σπόρους που είναι πολύ σταθεροί και δεν διασπώνται με την πάροδο του χρόνου (όπως ο άνθρακας) είτε να έχουν την ικανότητα να μεταδίδονται πολύ εύκολα από άτομο σε άτομο (όπως η ευλογιά ή η πνευμονική πανώλη).
Επιπλέον, τέτοια όπλα μπορούν να καταπολεμηθούν με αντιβιοτικά, αν και σε αυτό το στάδιο είναι δυνατόν να αναπτυχθούν γενετικά τροποποιημένα παθογόνα που είναι ανθεκτικά στα γνωστά φάρμακα.
Ωστόσο, η σύγχρονη επιστήμη δεν ασχολείται πλέον με τόσο "απλά" πράγματα όπως σφαγές ή εξοντώσεις. Όπως σημειώνει ο Dando, έχει σημειωθεί μια αλλαγή παραδείγματος στην έρευνα στον τομέα αυτό.
Υπάρχουν και αναπτύσσονται ενεργά ορισμένα φάρμακα (το Βάλιουμ και τα νέα του ανάλογα, η σύνθεση των οποίων δεν έχει αποκαλυφθεί), η χορήγηση των οποίων σε ένα άτομο προκαλεί απότομη πτώση της επιθετικότητας. Ορισμένες εταιρείες διαφημίζουν ήδη την εμπορικά διαθέσιμη ωκυτοκίνη, η οποία προκαλεί μια ξαφνική έκρηξη εμπιστοσύνης στο πρόσωπο με το οποίο συνομιλούν. Υπάρχουν ουσίες, η εισαγωγή των οποίων προκαλεί αναισθησία σε ένα άτομο: δυσκολεύεται να μιλήσει, ο συντονισμός των κινήσεων επιδεινώνεται, οι διαδικασίες σκέψης επιβραδύνονται.
Ακόμη και αναισθητικά και ηρεμιστικά που είναι γνωστά και χρησιμοποιούνται με επιτυχία για ιατρικούς σκοπούς, σε μεγάλες δόσεις ή όταν χορηγούνται σε ένα υγιές άτομο που δεν χρειάζεται θεραπεία, μπορούν να γίνουν όπλο. Αν και η αποτελεσματικότητα αυτών των διαθέσιμων φαρμάκων είναι αμφισβητήσιμη, η έρευνα αυτή ανοίγει το δρόμο για μηχανισμούς χειραγώγησης των συναισθημάτων των ανθρώπων για στρατιωτικούς σκοπούς.
Ωστόσο, η σύγχρονη επιστήμη δεν ασχολείται πλέον με τόσο "απλά" πράγματα όπως σφαγές ή εξοντώσεις. Όπως σημειώνει ο Dando, έχει σημειωθεί μια αλλαγή παραδείγματος στην έρευνα στον τομέα αυτό.
Υπάρχουν και αναπτύσσονται ενεργά ορισμένα φάρμακα (το Βάλιουμ και τα νέα του ανάλογα, η σύνθεση των οποίων δεν έχει αποκαλυφθεί), η χορήγηση των οποίων σε ένα άτομο προκαλεί απότομη πτώση της επιθετικότητας. Ορισμένες εταιρείες διαφημίζουν ήδη την εμπορικά διαθέσιμη ωκυτοκίνη, η οποία προκαλεί μια ξαφνική έκρηξη εμπιστοσύνης στο πρόσωπο με το οποίο συνομιλούν. Υπάρχουν ουσίες, η εισαγωγή των οποίων προκαλεί αναισθησία σε ένα άτομο: δυσκολεύεται να μιλήσει, ο συντονισμός των κινήσεων επιδεινώνεται, οι διαδικασίες σκέψης επιβραδύνονται.
Ακόμη και αναισθητικά και ηρεμιστικά που είναι γνωστά και χρησιμοποιούνται με επιτυχία για ιατρικούς σκοπούς, σε μεγάλες δόσεις ή όταν χορηγούνται σε ένα υγιές άτομο που δεν χρειάζεται θεραπεία, μπορούν να γίνουν όπλο. Αν και η αποτελεσματικότητα αυτών των διαθέσιμων φαρμάκων είναι αμφισβητήσιμη, η έρευνα αυτή ανοίγει το δρόμο για μηχανισμούς χειραγώγησης των συναισθημάτων των ανθρώπων για στρατιωτικούς σκοπούς.
Η σημερινή δυναμική των εργαλείων ελέγχου του νου είναι αρκετά ανησυχητική, παρόλο που μεγάλο μέρος της έρευνας στον τομέα αυτό δεν δημοσιοποιείται.
Τα παράγωγα της φεντανύλης με υποκαταστάτη στη θέση 4 του πυρήνα της πιπεριδίνης αναγνωρίζονται ως ξεχωριστή ομάδα αναισθητοποιητικών ουσιών. Αυτά τα αναλγητικά συντέθηκαν πολύ αργότερα από τη φεντανύλη και έχουν πιο ελκυστικό φαρμακολογικό προφίλ, ενώ τρία από αυτά: η σουφεντανίλη, η αλφεντανίλη και η ρεμιφεντανίλη έχουν βρει χρήση στην ιατρική. Η καρφεντανίλη, η οποία από τη χημική της δομή είναι η 4-καρβομεθοξυ-φεντανύλη, χρησιμοποιείται στην κτηνιατρική για την ακινητοποίηση μεγάλων ζώων.
Τα αναλγητικά αυτής της ομάδας έχουν μελετηθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και τη Ρωσία. Η πλειονότητα των στρατιωτικών δίνει υψηλή βαθμολογία στο στρατιωτικό χημικό δυναμικό των παραγώγων της φαιντανύλης: "Όταν χρησιμοποιούνται ξαφνικά, όταν ο εχθρός αιφνιδιάζεται, η επίδραση των ναρκωτικών αναλγητικών και των εμετικών μπορεί να είναι συντριπτική. Το αποτέλεσμα των αναλγητικών είναι νοκ άουτ - η ζωντανή δύναμη των στρατευμάτων που δέχονται επίθεση χάνει την ικανότητα να παραμείνει όρθια, πολύ περισσότερο να κινηθεί, μέσα σε λίγα λεπτά από την έναρξη της χημικής επίθεσης. Σε σοβαρές περιπτώσεις οι άνθρωποι πέφτουν σε απώλεια των αισθήσεων".
Τα παράγωγα της φεντανύλης με υποκαταστάτη στη θέση 4 του πυρήνα της πιπεριδίνης αναγνωρίζονται ως ξεχωριστή ομάδα αναισθητοποιητικών ουσιών. Αυτά τα αναλγητικά συντέθηκαν πολύ αργότερα από τη φεντανύλη και έχουν πιο ελκυστικό φαρμακολογικό προφίλ, ενώ τρία από αυτά: η σουφεντανίλη, η αλφεντανίλη και η ρεμιφεντανίλη έχουν βρει χρήση στην ιατρική. Η καρφεντανίλη, η οποία από τη χημική της δομή είναι η 4-καρβομεθοξυ-φεντανύλη, χρησιμοποιείται στην κτηνιατρική για την ακινητοποίηση μεγάλων ζώων.
Τα αναλγητικά αυτής της ομάδας έχουν μελετηθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και τη Ρωσία. Η πλειονότητα των στρατιωτικών δίνει υψηλή βαθμολογία στο στρατιωτικό χημικό δυναμικό των παραγώγων της φαιντανύλης: "Όταν χρησιμοποιούνται ξαφνικά, όταν ο εχθρός αιφνιδιάζεται, η επίδραση των ναρκωτικών αναλγητικών και των εμετικών μπορεί να είναι συντριπτική. Το αποτέλεσμα των αναλγητικών είναι νοκ άουτ - η ζωντανή δύναμη των στρατευμάτων που δέχονται επίθεση χάνει την ικανότητα να παραμείνει όρθια, πολύ περισσότερο να κινηθεί, μέσα σε λίγα λεπτά από την έναρξη της χημικής επίθεσης. Σε σοβαρές περιπτώσεις οι άνθρωποι πέφτουν σε απώλεια των αισθήσεων".
Ωστόσο, η τραγική εμπειρία από τη χρήση της φαιντανύλης κατά την απελευθέρωση των ομήρων το 2002, η οποία κατέληξε στο θάνατο 130 ανθρώπων, καθώς και πολυάριθμα πειράματα σε ζώα δεν μας επιτρέπουν να κατατάξουμε τις ουσίες αυτής της ομάδας στα αναισθητοποιητικά. Έτσι, σύμφωνα με τους επιστήμονες του Εργαστηρίου Επιστημονικών και Τεχνολογικών Ερευνών Άμυνας (DSTL), η καρφεντανίλη και η ρεμιφεντανίλη έχουν κοντινές θεραπευτικές και θανατηφόρες δόσεις, οι οποίες θα οδηγήσουν σε υψηλή θνησιμότητα στον άνθρωπο, ελλείψει έγκαιρης και εξειδικευμένης ιατρικής φροντίδας.
Είναι η καρφεντανίλη το πιο ισχυρό οπιοειδές;
Η καρφεντανίλη θεωρείται το ισχυρότερο από τα εμπορικά διαθέσιμα ναρκωτικά αναλγητικά, καθώς είναι 40 φορές πιο αποτελεσματική από τη φαιντανύλη και 8.000 έως 10.000 φορές πιο αποτελεσματική από τη μορφίνη. Εκτός από την εξαιρετικά χαμηλή αποτελεσματική δόση, δεν έχει κανένα πλεονέκτημα έναντι άλλων αναλγητικών και για το λόγο αυτό χρησιμοποιείται μόνο στην κτηνιατρική πρακτική για την προσωρινή ακινητοποίηση μεγάλων ζώων, όπως αρκούδες, ρινόκεροι και ελέφαντες.
Η καρφεντανίλη χρησιμοποιείται για τον εξοπλισμό ειδικών φυσιγγίων - "ιπτάμενων συριγγών" ή σε δολώματα τροφής, όπου έχει αντικαταστήσει την αιτορφίνη που χρησιμοποιούνταν προηγουμένως για το σκοπό αυτό.
Σύνθεση: συντέθηκε το 1976 από την Janssen Pharmaceutica. Οι πρώτες εκδοχές της σύνθεσης ήταν τόσο ατελείς που σε ορισμένα στάδια η απόδοση του ενδιάμεσου προϊόντος δεν ξεπερνούσε το 1%.
Στις αρχές της δεκαετίας του '90 για τις ανάγκες του αμερικανικού στρατού αναπτύχθηκαν πολύ πιο παραγωγικά σχήματα για την παραλαβή της καρφεντανίλης, τα οποία αύξησαν την απόδοση του τελικού προϊόντος κατά 7 φορές σε σχέση με την αρχική μέθοδο.
Μια απλή και γρήγορη αντίδραση UGI-4CC που προτάθηκε το 2010 απλοποίησε ακόμη περισσότερο την παραγωγή καρφεντανίλης, επιτρέποντας τη λήψη ρεμιφεντανίλης και καρφεντανίλης σε δύο στάδια με απόδοση 67-70%. Οισύγχρονες μέθοδοι σύνθεσης της καρφεντανίλης δεν απαιτούν ακριβά αντιδραστήρια και είναι σχετικά φθηνές.
Η καρφεντανίλη θεωρείται το ισχυρότερο από τα εμπορικά διαθέσιμα ναρκωτικά αναλγητικά, καθώς είναι 40 φορές πιο αποτελεσματική από τη φαιντανύλη και 8.000 έως 10.000 φορές πιο αποτελεσματική από τη μορφίνη. Εκτός από την εξαιρετικά χαμηλή αποτελεσματική δόση, δεν έχει κανένα πλεονέκτημα έναντι άλλων αναλγητικών και για το λόγο αυτό χρησιμοποιείται μόνο στην κτηνιατρική πρακτική για την προσωρινή ακινητοποίηση μεγάλων ζώων, όπως αρκούδες, ρινόκεροι και ελέφαντες.
Η καρφεντανίλη χρησιμοποιείται για τον εξοπλισμό ειδικών φυσιγγίων - "ιπτάμενων συριγγών" ή σε δολώματα τροφής, όπου έχει αντικαταστήσει την αιτορφίνη που χρησιμοποιούνταν προηγουμένως για το σκοπό αυτό.
Σύνθεση: συντέθηκε το 1976 από την Janssen Pharmaceutica. Οι πρώτες εκδοχές της σύνθεσης ήταν τόσο ατελείς που σε ορισμένα στάδια η απόδοση του ενδιάμεσου προϊόντος δεν ξεπερνούσε το 1%.
Στις αρχές της δεκαετίας του '90 για τις ανάγκες του αμερικανικού στρατού αναπτύχθηκαν πολύ πιο παραγωγικά σχήματα για την παραλαβή της καρφεντανίλης, τα οποία αύξησαν την απόδοση του τελικού προϊόντος κατά 7 φορές σε σχέση με την αρχική μέθοδο.
Μια απλή και γρήγορη αντίδραση UGI-4CC που προτάθηκε το 2010 απλοποίησε ακόμη περισσότερο την παραγωγή καρφεντανίλης, επιτρέποντας τη λήψη ρεμιφεντανίλης και καρφεντανίλης σε δύο στάδια με απόδοση 67-70%. Οισύγχρονες μέθοδοι σύνθεσης της καρφεντανίλης δεν απαιτούν ακριβά αντιδραστήρια και είναι σχετικά φθηνές.
Το 2008, το Πανεπιστήμιο Ιμάμ Χομεϊνί στο Ιράν, γνωστό για τις εργασίες του στη σύνθεση αναισθητοποιητικών και ερεθιστικών ουσιών, πρότεινε μια αποτελεσματική μέθοδο για τη λήψη φαινυλοπιπεριδόνης, της κύριας πρόδρομης ουσίας στη σύνθεση των φεντανυλίων, από τη διαθέσιμη και φθηνή φαινυλαιθυλαμίνη και το μεθυλακρυλικό οξύ. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτή η μοναδική μέθοδος αναπτύχθηκε από υπόγειους Ρώσους χημικούς μιας εγκληματικής ομάδας του Καζάν για τη σύνθεση "λευκού κινέζικου" το 1992.
Χρήση: Δεν είναι πλέον μυστικό ότι η φαιντανύλη αποτελούσε μέρος του χημικού οπλοστασίου της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Οι πρώτες αναφορές στο σοβιετικό ναρκωτικό αέριο χρονολογούνται από το 1969, το οποίο φέρεται να χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης των σινο-σοβιετικών συνόρων στο νησί Νταμάνσκι. Αργότερα, η CIA ισχυρίστηκε ότι ένας ταχείας δράσης ναρκωτικός χημικός παράγοντας, που αναφέρεται σε δημοσιεύσεις με την ανεπίσημη ονομασία "Blue-X" ή "Black Rain", χρησιμοποιήθηκε από τον σοβιετικό στρατό στο Αφγανιστάν και από τον βιετναμέζικο στρατό στην Καμπότζη.
Χρήση: Δεν είναι πλέον μυστικό ότι η φαιντανύλη αποτελούσε μέρος του χημικού οπλοστασίου της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Οι πρώτες αναφορές στο σοβιετικό ναρκωτικό αέριο χρονολογούνται από το 1969, το οποίο φέρεται να χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης των σινο-σοβιετικών συνόρων στο νησί Νταμάνσκι. Αργότερα, η CIA ισχυρίστηκε ότι ένας ταχείας δράσης ναρκωτικός χημικός παράγοντας, που αναφέρεται σε δημοσιεύσεις με την ανεπίσημη ονομασία "Blue-X" ή "Black Rain", χρησιμοποιήθηκε από τον σοβιετικό στρατό στο Αφγανιστάν και από τον βιετναμέζικο στρατό στην Καμπότζη.
Η ουσία είχε τέτοια αστραπιαία επίδραση που το άτομο αποκοιμιόταν σχεδόν αμέσως και όταν ξυπνούσε βρισκόταν ακόμα στην ίδια θέση που βρισκόταν δευτερόλεπτα πριν από την έκθεση στο αέριο. Οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες πίστευαν ότι με αυτή την ονομασία ήταν ήδη γνωστή εκείνη την εποχή ως φαιντανύλη. Αργότερα, αντικαταστάθηκε από τα πιο δραστικά αναισθητοποιητικά αυτής της ομάδας - την καρφεντανίλη και τη ρεμιφεντανίλη.
Λίγα είναι γνωστά για το Blue-X: υποτίθεται ότι συντέθηκε στην ΕΣΣΔ τη δεκαετία του 1980, αποτελεσματικό με εισπνοή, άοσμο. Χρησιμοποιήθηκε με ψεκασμό από αεροσκάφη και σε βλήματα όλμων. Τα πρώτα συμπτώματα της δηλητηρίασης εμφανίζονται μετά από 10 λεπτά και εκδηλώνονται με απώλεια συνείδησης, αναπνευστική και καρδιακή καταστολή. Η μέση διάρκεια δράσης είναι 2-8 ώρες.
Δεδομένης της εξαιρετικά υψηλής τοξικότητας των φεντανύλων, τα αποτελέσματά τους μοιάζουν περισσότερο με εκείνα των θανατηφόρων δηλητηριωδών ουσιών που περιγράφονται στις πηγές με διάφορες ονομασίες - "Instant Death", "Sleeping Death" και "The Flash". Αυτές οι τοξικές ουσίες ήταν άχρωμες και άοσμες και δρούσαν τόσο γρήγορα, ώστε τα θύματα βρέθηκαν σε θέσεις μάχης, κρατώντας τουφέκια στα χέρια τους, με τα μάτια τους ανοιχτά και τα δάχτυλα στις σκανδάλες.
Λίγα είναι γνωστά για το Blue-X: υποτίθεται ότι συντέθηκε στην ΕΣΣΔ τη δεκαετία του 1980, αποτελεσματικό με εισπνοή, άοσμο. Χρησιμοποιήθηκε με ψεκασμό από αεροσκάφη και σε βλήματα όλμων. Τα πρώτα συμπτώματα της δηλητηρίασης εμφανίζονται μετά από 10 λεπτά και εκδηλώνονται με απώλεια συνείδησης, αναπνευστική και καρδιακή καταστολή. Η μέση διάρκεια δράσης είναι 2-8 ώρες.
Δεδομένης της εξαιρετικά υψηλής τοξικότητας των φεντανύλων, τα αποτελέσματά τους μοιάζουν περισσότερο με εκείνα των θανατηφόρων δηλητηριωδών ουσιών που περιγράφονται στις πηγές με διάφορες ονομασίες - "Instant Death", "Sleeping Death" και "The Flash". Αυτές οι τοξικές ουσίες ήταν άχρωμες και άοσμες και δρούσαν τόσο γρήγορα, ώστε τα θύματα βρέθηκαν σε θέσεις μάχης, κρατώντας τουφέκια στα χέρια τους, με τα μάτια τους ανοιχτά και τα δάχτυλα στις σκανδάλες.
Σύμφωνα με έναν εκπρόσωπο του κρατικού αντιπροσώπου των ΗΠΑ: οι θάνατοι συνέβησαν επειδή "απλά ξέχασαν να αναπνεύσουν". Υπήρχαν διάσπαρτες αναφορές για τη χρήση μιας τέτοιας δηλητηριώδους ουσίας από την Υεμένη (1963-1967) και ακόμη και από την Ερυθραία.
Το 2002, κατά τη διάρκεια της επιχείρησης διάσωσης ομήρων στην Ντουμπρόβκα, χρησιμοποιήθηκε ένα άγνωστο ναρκωτικό αέριο για να κοιμηθούν οι τρομοκράτες, σκοτώνοντας 130 άτομα.
Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση των ομοσπονδιακών υπηρεσιών, χρησιμοποιήθηκε μια "ειδική συνταγή με βάση παράγωγα της φαιντανύλης". Ο Thomas Zilker, Γερμανός τοξικολόγος, επιβεβαίωσε ότι ένα αμερικανικό εργαστήριο είχε βρει ίχνη δύο παραγώγων της φαιντανύλης στα δείγματα των Γερμανών θυμάτων του άγνωστου αερίου. Κατόπινεπιμονής της αμερικανικής πλευράς, ωστόσο, αρνήθηκε τότε να δώσει τα ακριβή ονόματα των οπιοειδών που χρησιμοποιήθηκαν.
Ακριβώς 10 χρόνια μετά την κατάληψη του θεατρικού συγκροτήματος της Ντουμπρόβκα, το 2012 το βρετανικό Εργαστήριο Αμυντικής Επιστήμης και Τεχνολογίας (DSTL ) δημοσίευσε μια έκθεση σχετικά με τα αποτελέσματα των δειγμάτων αίματος, ούρων και ρούχων που ελήφθησαν από τα τρία βρετανικά θύματα της επίθεσης. Στις εξετάσεις ανιχνεύθηκαν η καρφεντανίλη, η ρεμιφεντανίλη και οι μεταβολίτες τους.
Τοξικότητα: Ο υψηλός θεραπευτικός δείκτης της καρφεντανίλης σε τρωκτικά και σκύλους οδήγησε στο εσφαλμένο συμπέρασμα ότι και στον άνθρωπο η θανατηφόρος δόση θα ήταν εκατοντάδες ή και χιλιάδες φορές υψηλότερη από τη δόση του αναισθητικού. Όμως, όπως αποδείχθηκε, η καρφεντανίλη, ακόμη και σε δόσεις που δεν προκαλούν πλήρη απώλεια των αισθήσεων, οδηγεί σε θανατηφόρα αναπνευστική καταστολή.
Τοξικότητα: Ο υψηλός θεραπευτικός δείκτης της καρφεντανίλης σε τρωκτικά και σκύλους οδήγησε στο εσφαλμένο συμπέρασμα ότι και στον άνθρωπο η θανατηφόρος δόση θα ήταν εκατοντάδες ή και χιλιάδες φορές υψηλότερη από τη δόση του αναισθητικού. Όμως, όπως αποδείχθηκε, η καρφεντανίλη, ακόμη και σε δόσεις που δεν προκαλούν πλήρη απώλεια των αισθήσεων, οδηγεί σε θανατηφόρα αναπνευστική καταστολή.
Η καρφεντανίλη είναι η πιο τοξική ουσία που συντίθεται από τον άνθρωπο, ακόμη πιο ισχυρή από τέτοιους παράγοντες χημικού πολέμου (συμπεριλαμβανομένου του παράγοντα Novichok). Λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα των χημειοτοξικολογικών δοκιμών σε θύματα θανατηφόρων υπερβολικών δόσεων, η θανατηφόρος δόση της καρφεντανίλης είναι περίπου 50 mcg και σύμφωνα με τον Peter Stout, διευθύνοντα σύμβουλο του Ιατροδικαστικού Κέντρου του Χιούστον, ο θάνατος μπορεί να επέλθει μετά τη λήψη 20 mcg αναλγητικού. Για σύγκριση, η εκτιμώμενη μέση θανατηφόρα δόση (LD50) του VX είναι περίπου 600 μικρογραμμάρια ανά άτομο.
Στουςανθρώπους, η μέση ανικανότητα της συγκέντρωσης των αναλγητικών καρφεντανίλης εκτιμάται σε 0,07-0,35 mg-min/m3. Σύμφωνα μευπολογισμούς, κατά τη διάρκεια της επιχείρησης απελευθέρωσης των ομήρων στο θεατρικό συγκρότημα Dubrovka (2002), αρκούσε να ψεκαστούν μόνο 650 γραμμάρια του φαρμάκου στην αίθουσα.
Η καρφεντανίλη και άλλα ισχυρά οπιοειδή είναι σε θέση να διαπεράσουν το άθικτο δέρμα, με αυτή τη μέθοδο χορήγησης η αναισθησία στα πειραματόζωα επήλθε σε 15-20 λεπτά.
Στουςανθρώπους, η μέση ανικανότητα της συγκέντρωσης των αναλγητικών καρφεντανίλης εκτιμάται σε 0,07-0,35 mg-min/m3. Σύμφωνα μευπολογισμούς, κατά τη διάρκεια της επιχείρησης απελευθέρωσης των ομήρων στο θεατρικό συγκρότημα Dubrovka (2002), αρκούσε να ψεκαστούν μόνο 650 γραμμάρια του φαρμάκου στην αίθουσα.
Η καρφεντανίλη και άλλα ισχυρά οπιοειδή είναι σε θέση να διαπεράσουν το άθικτο δέρμα, με αυτή τη μέθοδο χορήγησης η αναισθησία στα πειραματόζωα επήλθε σε 15-20 λεπτά.
Η αλφεντανίλη είναι ένα γρήγορο αλλά επικίνδυνο οπιοειδές
Το 1989, το Εθνικό Ινστιτούτο Δικαιοσύνης (NIJ ) αποφάσισε να δαπανήσει μισό εκατομμύριο δολάρια για να βρει και να ερευνήσει ουσίες ικανές να ακινητοποιούν εγκληματίες χωρίς να τους βλάπτουν.
Η έρευνα διεξήχθη στο Εθνικό Εργαστήριο Lawrence στο Livermore της Καλιφόρνια, υπό τη διεύθυνση του Ray Finucane. Σύμφωνα με τους προγραμματιστές, μια ακριβώς υπολογισμένη δόση του φαρμάκου έπρεπε να μεταφερθεί στον στόχο με ένα βέλος που θα εκτοξευόταν από ένα ειδικό όπλο. Σε αντίθεση με ένα αεροζόλ, αυτή η μέθοδος χορήγησης μείωνε σημαντικά τον κίνδυνο υπερδοσολογίας και παρενεργειών.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η βασική απαίτηση ήταν η γρήγορη απώλεια των αισθήσεων, ο πρώτος υποψήφιος για το ρόλο αυτό ήταν ένα συνθετικό αναλγητικό που χρησιμοποιείται στην αναισθησιολογία - η αλφεντανίλη (Alfentanil, Alfenta). Αυτό το αναλγητικό ήταν αρκετά καλά μελετημένο, η επίδρασή του ήταν τέσσερις φορές ταχύτερη από εκείνη της φαιντανύλης και χρησιμοποιούνταν ευρέως στην αναισθησιολογία, γεγονός που θα έπρεπε να καθησυχάσει την κοινή γνώμη. Ταπρώτα αποτελέσματα των πειραμάτων με την αλφεντανίλη ήταν πολύ ενθαρρυντικά και το 1990 είχαν ήδη δαπανηθεί 580 χιλιάδες δολάρια για την έρευνα αυτή.
Το 1989, το Εθνικό Ινστιτούτο Δικαιοσύνης (NIJ ) αποφάσισε να δαπανήσει μισό εκατομμύριο δολάρια για να βρει και να ερευνήσει ουσίες ικανές να ακινητοποιούν εγκληματίες χωρίς να τους βλάπτουν.
Η έρευνα διεξήχθη στο Εθνικό Εργαστήριο Lawrence στο Livermore της Καλιφόρνια, υπό τη διεύθυνση του Ray Finucane. Σύμφωνα με τους προγραμματιστές, μια ακριβώς υπολογισμένη δόση του φαρμάκου έπρεπε να μεταφερθεί στον στόχο με ένα βέλος που θα εκτοξευόταν από ένα ειδικό όπλο. Σε αντίθεση με ένα αεροζόλ, αυτή η μέθοδος χορήγησης μείωνε σημαντικά τον κίνδυνο υπερδοσολογίας και παρενεργειών.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η βασική απαίτηση ήταν η γρήγορη απώλεια των αισθήσεων, ο πρώτος υποψήφιος για το ρόλο αυτό ήταν ένα συνθετικό αναλγητικό που χρησιμοποιείται στην αναισθησιολογία - η αλφεντανίλη (Alfentanil, Alfenta). Αυτό το αναλγητικό ήταν αρκετά καλά μελετημένο, η επίδρασή του ήταν τέσσερις φορές ταχύτερη από εκείνη της φαιντανύλης και χρησιμοποιούνταν ευρέως στην αναισθησιολογία, γεγονός που θα έπρεπε να καθησυχάσει την κοινή γνώμη. Ταπρώτα αποτελέσματα των πειραμάτων με την αλφεντανίλη ήταν πολύ ενθαρρυντικά και το 1990 είχαν ήδη δαπανηθεί 580 χιλιάδες δολάρια για την έρευνα αυτή.
Εκείνα τα χρόνια, η αλφεντανίλη θεωρούνταν το ταχύτερα δρών από όλα τα γνωστά οπιοειδή, τα αποτελέσματά της γίνονταν αισθητά ήδη 20 δευτερόλεπτα μετά την ένεση. Είναι ασθενέστερη από τη φαιντανύλη, αλλά η επίδρασή της είναι πολύ μικρότερη - περίπου 15 λεπτά. Η δόση που χρησιμοποιείται συνήθως για αναισθησία, 5-11 mcg/kg, δεν προκαλεί σοβαρές επιπλοκές.
Ωστόσο, αν υπερβείτε τη θεραπευτική δόση μόνο κατά 4 φορές, καθώς υπάρχει κίνδυνος θανατηφόρας αναπνευστικής ανακοπής. Για το λόγο αυτό, οι ερευνητές αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα περαιτέρω πειράματα με την αλφεντανίλη και να αναζητήσουν μια ασφαλέστερη εναλλακτική λύση.
Απογοητευμένοι από την αλφεντανίλη, οι επιστήμονες του εργαστηρίου Livermore αποφάσισαν να στραφούν στη λοφεντανίλη, η οποία, αν και υπολείπεται του προκατόχου της σε ταχύτητα δράσης, είναι πολύ πιο ασφαλής.
Η λοφεντανίλη είναι χημικά ένα 3-μεθυλικό παράγωγο της καρφεντανίλης και είναι εξίσου δραστική με την τελευταία - δόσεις μικρότερες από 1 μικρογραμμάριο προκαλούν αναλγησία και ηρεμιστική δράση.
Ωστόσο, ο υπεύθυνος του προγράμματος ήταν δυσαρεστημένος με τα αποτελέσματα αυτών των δοκιμών. Κατά τη γνώμη του, η χρήση των οπιοειδών ως αναισθητοποιητικών απαιτούσε πολύ μεγαλύτερη ασφάλεια και ταχύτητα από εκείνη της λοφεντανίλης. Ήταν επίσης ακατάλληλη ως ανικανότητα ή ως φάρμακο επειδή δεν αντιμετωπίζεται καλά με το αντίδοτο ναλοξόνη.
Ωστόσο, αν υπερβείτε τη θεραπευτική δόση μόνο κατά 4 φορές, καθώς υπάρχει κίνδυνος θανατηφόρας αναπνευστικής ανακοπής. Για το λόγο αυτό, οι ερευνητές αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα περαιτέρω πειράματα με την αλφεντανίλη και να αναζητήσουν μια ασφαλέστερη εναλλακτική λύση.
Απογοητευμένοι από την αλφεντανίλη, οι επιστήμονες του εργαστηρίου Livermore αποφάσισαν να στραφούν στη λοφεντανίλη, η οποία, αν και υπολείπεται του προκατόχου της σε ταχύτητα δράσης, είναι πολύ πιο ασφαλής.
Η λοφεντανίλη είναι χημικά ένα 3-μεθυλικό παράγωγο της καρφεντανίλης και είναι εξίσου δραστική με την τελευταία - δόσεις μικρότερες από 1 μικρογραμμάριο προκαλούν αναλγησία και ηρεμιστική δράση.
Ωστόσο, ο υπεύθυνος του προγράμματος ήταν δυσαρεστημένος με τα αποτελέσματα αυτών των δοκιμών. Κατά τη γνώμη του, η χρήση των οπιοειδών ως αναισθητοποιητικών απαιτούσε πολύ μεγαλύτερη ασφάλεια και ταχύτητα από εκείνη της λοφεντανίλης. Ήταν επίσης ακατάλληλη ως ανικανότητα ή ως φάρμακο επειδή δεν αντιμετωπίζεται καλά με το αντίδοτο ναλοξόνη.
Ωλοφεντανίλη (Ohmecarfentanil)
Επίσης, όπως και στην περίπτωση της Ohmecarfentanil, η 3-μεθυλομάδα στην πιπεριδίνη και η 2-υδροξυλομάδα στην φαινυλαιθυλική αλυσίδα αυξάνουν τη δραστικότητα κατά 20-33%. Η ωμεκαρφεντανίλη και το οξυαιθυλικό ομόλογό της, NIH 10792, θεωρούνται τα ισχυρότερα οπιοειδή που δοκιμάστηκαν σε πρωτεύοντα θηλαστικά - οι ενώσεις αυτές υπερτερούν της μορφίνης κατά 30.000 φορές στη δοκιμή καταστολής της στέρησης σε πιθήκους.
Μια ένωση με την ονομασία 4''-Iodo-Ohmecarfentanil αναφέρεται σε φόρουμ αφιερωμένα στη σύνθεση ναρκωτικών σχεδιαστών. Περιγράφεται μια περίπτωση κατά την οποία η έγχυση μόλις 3 μικρογραμμαρίων (0,000003 mg) αυτής της ουσίας σχεδόν προκάλεσε υπερβολική δόση σε εξαρτημένο με υψηλή ανοχή στην ηρωίνη.
Επίσης, όπως και στην περίπτωση της Ohmecarfentanil, η 3-μεθυλομάδα στην πιπεριδίνη και η 2-υδροξυλομάδα στην φαινυλαιθυλική αλυσίδα αυξάνουν τη δραστικότητα κατά 20-33%. Η ωμεκαρφεντανίλη και το οξυαιθυλικό ομόλογό της, NIH 10792, θεωρούνται τα ισχυρότερα οπιοειδή που δοκιμάστηκαν σε πρωτεύοντα θηλαστικά - οι ενώσεις αυτές υπερτερούν της μορφίνης κατά 30.000 φορές στη δοκιμή καταστολής της στέρησης σε πιθήκους.
Μια ένωση με την ονομασία 4''-Iodo-Ohmecarfentanil αναφέρεται σε φόρουμ αφιερωμένα στη σύνθεση ναρκωτικών σχεδιαστών. Περιγράφεται μια περίπτωση κατά την οποία η έγχυση μόλις 3 μικρογραμμαρίων (0,000003 mg) αυτής της ουσίας σχεδόν προκάλεσε υπερβολική δόση σε εξαρτημένο με υψηλή ανοχή στην ηρωίνη.
Σουφεντανίλη - ασφαλής, αλλά αργή
Η σουφεντανίλη αποκτήθηκε για πρώτη φορά το 1974. Πριν από την ανακάλυψη της ρεμιφεντανίλης, θεωρούνταν το ασφαλέστερο αναλγητικό μεταξύ των παραγώγων της φαιντανύλης και ένα από τα λίγα που βρήκαν ιατρική χρήση.
Η σουφεντανίλη έχει λιγότερο κατασταλτική επίδραση στο καρδιαγγειακό σύστημα από τη φαιντανύλη και θεωρείται ασφαλέστερο αναλγητικό. Στη χειρουργική χρησιμοποιείται, για παράδειγμα, σε χειρουργικές επεμβάσεις ανοικτής καρδιάς. Η σουφεντανίλη είναι 7-10 φορές ισχυρότερη από τη φαιντανύλη και περίπου 1000 φορές ισχυρότερη από τη μορφίνη. Η δράση της σουφεντανίλης είναι αργή - πλήρης απώλεια συνείδησης σε ένα άτομο μόνο 3 λεπτά μετά την ενδοφλέβια έγχυση.
Οι πρώτες αναφορές στη δυνατότητα χρήσης της σουφεντανίλης ως αναισθητοποιητικού χρονολογούνται από το 1980, όταν το πρόγραμμα ανάπτυξης Advanced Riot Control Device συζήτησε τη δυνατότητα χρήσης καρφεντανίλης και σουφεντανίλης για προσωρινή ακινητοποίηση ανθρώπων.
Η επόμενη φάση του προγράμματος αυτού προέβλεπε τη μελέτη ενός συνδυασμού αυτών των φεντανίλων και του αντιδότου ναλοξόνη, το οποίο μειώνει τον κίνδυνο αναπνευστικής ανακοπής σε δηλητηρίαση από οπιοειδή. Οιλεπτομέρειες αυτής της εργασίας δεν αποκαλύφθηκαν.
Η σουφεντανίλη αποκτήθηκε για πρώτη φορά το 1974. Πριν από την ανακάλυψη της ρεμιφεντανίλης, θεωρούνταν το ασφαλέστερο αναλγητικό μεταξύ των παραγώγων της φαιντανύλης και ένα από τα λίγα που βρήκαν ιατρική χρήση.
Η σουφεντανίλη έχει λιγότερο κατασταλτική επίδραση στο καρδιαγγειακό σύστημα από τη φαιντανύλη και θεωρείται ασφαλέστερο αναλγητικό. Στη χειρουργική χρησιμοποιείται, για παράδειγμα, σε χειρουργικές επεμβάσεις ανοικτής καρδιάς. Η σουφεντανίλη είναι 7-10 φορές ισχυρότερη από τη φαιντανύλη και περίπου 1000 φορές ισχυρότερη από τη μορφίνη. Η δράση της σουφεντανίλης είναι αργή - πλήρης απώλεια συνείδησης σε ένα άτομο μόνο 3 λεπτά μετά την ενδοφλέβια έγχυση.
Οι πρώτες αναφορές στη δυνατότητα χρήσης της σουφεντανίλης ως αναισθητοποιητικού χρονολογούνται από το 1980, όταν το πρόγραμμα ανάπτυξης Advanced Riot Control Device συζήτησε τη δυνατότητα χρήσης καρφεντανίλης και σουφεντανίλης για προσωρινή ακινητοποίηση ανθρώπων.
Η επόμενη φάση του προγράμματος αυτού προέβλεπε τη μελέτη ενός συνδυασμού αυτών των φεντανίλων και του αντιδότου ναλοξόνη, το οποίο μειώνει τον κίνδυνο αναπνευστικής ανακοπής σε δηλητηρίαση από οπιοειδή. Οιλεπτομέρειες αυτής της εργασίας δεν αποκαλύφθηκαν.
Το 1995, ο T.H. Stanley του Πανεπιστημίου Salt Lake City (ΗΠΑ) διεξήγαγε ένα ενδιαφέρον πείραμα, σκοπός του οποίου ήταν να μελετήσει τη δυνατότητα χρήσης της σουφεντανίλης για την προσωρινή ακινητοποίηση ανθρώπων. Μετά την ενδομυϊκή έγχυση σουφεντανίλης, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να περπατήσουν χωρίς διακοπή για να προσδιοριστεί ο χρόνος επίδρασης.
Διαπιστώθηκε ότι η σουφεντανίλη προκαλούσε διαταραχή του συντονισμού και απώλεια της κινητικότητας μετά από 15 λεπτά. Η αύξηση της δόσης επέτρεψε να μειωθεί ο χρόνος επίδρασης στα 10 λεπτά, αλλά υπήρχαν σημάδια αναπνευστικής καταστολής και στους εθελοντές έπρεπε να χορηγηθεί το αντίδοτο - ναλοξόνη.
Στο μέλλον σχεδιάστηκε να συνεχιστούν τα πειράματα με τον συνδυασμό σουφεντανίλης/ναλμεφίνης, ο οποίος, σύμφωνα με τον T. Stanley, θα αύξανε τη δόση του φαρμάκου και επομένως θα επιτυγχάνονταν ακόμη ταχύτερη ακινητοποίηση, ενώ ο ανταγωνιστής των οπιοειδών - nalmefen δεν θα επέτρεπε την ανάπτυξη θανατηφόρας αναπνευστικής καταστολής.
Προκειμένου να επιταχυνθεί η έναρξη της ακινητοποίησης στα ζώα, οι κτηνίατροι προσθέτουν στη σύνθεση ένα συγκεκριμένο ένζυμο - την υαλουρονιδάση. Με τη βοήθειά του καταφέρνουν να μειώσουν το χρόνο για την πλήρη ακινητοποίηση του ζώου κατά 50%. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι ένα τόσο κοινό αναλγητικό στην κτηνιατρική όπως η τιαφεντανίλη έχει ταχεία δράση για 2-3 λεπτά.
Διαπιστώθηκε ότι η σουφεντανίλη προκαλούσε διαταραχή του συντονισμού και απώλεια της κινητικότητας μετά από 15 λεπτά. Η αύξηση της δόσης επέτρεψε να μειωθεί ο χρόνος επίδρασης στα 10 λεπτά, αλλά υπήρχαν σημάδια αναπνευστικής καταστολής και στους εθελοντές έπρεπε να χορηγηθεί το αντίδοτο - ναλοξόνη.
Στο μέλλον σχεδιάστηκε να συνεχιστούν τα πειράματα με τον συνδυασμό σουφεντανίλης/ναλμεφίνης, ο οποίος, σύμφωνα με τον T. Stanley, θα αύξανε τη δόση του φαρμάκου και επομένως θα επιτυγχάνονταν ακόμη ταχύτερη ακινητοποίηση, ενώ ο ανταγωνιστής των οπιοειδών - nalmefen δεν θα επέτρεπε την ανάπτυξη θανατηφόρας αναπνευστικής καταστολής.
Προκειμένου να επιταχυνθεί η έναρξη της ακινητοποίησης στα ζώα, οι κτηνίατροι προσθέτουν στη σύνθεση ένα συγκεκριμένο ένζυμο - την υαλουρονιδάση. Με τη βοήθειά του καταφέρνουν να μειώσουν το χρόνο για την πλήρη ακινητοποίηση του ζώου κατά 50%. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι ένα τόσο κοινό αναλγητικό στην κτηνιατρική όπως η τιαφεντανίλη έχει ταχεία δράση για 2-3 λεπτά.