Ο πιο έξυπνος τρόπος για να πάρετε μια απόφαση είναι να "ζυγίσετε" όλες τις ενέργειές σας εκ των προτέρων. Παρ' όλα αυτά, συχνά κάνουμε αυτό και όχι εκείνο, απλώς από συνήθεια - εκτός αν το σκεφτούμε. Αποδεικνύεται ότι οι εθισμένοι στην κοκαΐνη διαμορφώνουν ισχυρότερες συνήθειες από τους άλλους ανθρώπους. Σε αυτό έγκειται η μεγαλύτερη αδυναμία τους και ίσως το κλειδί για τη θεραπεία.
Τρεις μορφές συμπεριφοράς
Στις αρχές του εικοστού αιώνα, ο Ιβάν Παβλόφ είχε ήδη διαμορφώσει το δόγμα των αντανακλαστικών τόξων, τα οποία προτάθηκαν για να εξηγήσουν όλη τη συμπεριφορά των ζώων. Το σχήμα των αντανακλαστικών είναι θεμελιωδώς απλό: ένα ζώο αναγνωρίζει ένα σήμα που προηγείται κάποιου ερεθίσματος και επιλέγει αν θα αποφύγει ή όχι αυτό το σήμα. Ένα ερέθισμα μπορεί να είναι οτιδήποτε θετικής ή αρνητικής αξίας: ηλεκτροσόκ, τροφή, νερό, χρήματα. Αν και τα αντανακλαστικά παίζουν μεγάλο ρόλο στη ζωή μας, δεν μπορούν να εξηγήσουν όλη τη συμπεριφορά των ζώων (Εικόνα 1).
Τρεις μορφές συμπεριφοράς
Στις αρχές του εικοστού αιώνα, ο Ιβάν Παβλόφ είχε ήδη διαμορφώσει το δόγμα των αντανακλαστικών τόξων, τα οποία προτάθηκαν για να εξηγήσουν όλη τη συμπεριφορά των ζώων. Το σχήμα των αντανακλαστικών είναι θεμελιωδώς απλό: ένα ζώο αναγνωρίζει ένα σήμα που προηγείται κάποιου ερεθίσματος και επιλέγει αν θα αποφύγει ή όχι αυτό το σήμα. Ένα ερέθισμα μπορεί να είναι οτιδήποτε θετικής ή αρνητικής αξίας: ηλεκτροσόκ, τροφή, νερό, χρήματα. Αν και τα αντανακλαστικά παίζουν μεγάλο ρόλο στη ζωή μας, δεν μπορούν να εξηγήσουν όλη τη συμπεριφορά των ζώων (Εικόνα 1).
View attachment cziCHbTrgq.jpg
Στα αντανακλαστικά του Pavlov το σήμα έρχεται απαραίτητα από έξω, αλλά στην πραγματικότητα οι ενέργειες που προηγούνται του ερεθίσματος μπορεί να πάρουν τη θέση του σήματος. Μια μορφή συμπεριφοράς κατά την οποία ένα ζώο επιλέγει πώς θα ενεργήσει με βάση εκτιμήσεις για την παραγωγικότητα ονομάζεται δράση που κατευθύνεται από τον στόχο.
Τα αντανακλαστικά του Παβλόφ και οι δράσεις που κατευθύνονται από τον στόχο μπορούν να συνυπάρχουν σε μια ενιαία συμπεριφορική απόκριση. Η ισχύς αυτών των δύο συμπεριφορών εξαρτάται τόσο από τη συχνότητα του ερεθίσματος (π.χ. πόσο συχνά ένα ποντίκι λαμβάνει ζαχαρούχο νερό ως απάντηση στο πάτημα ενός μοχλού) όσο και από την ισχύ του ερεθίσματος (πόσο του έχει καλύτερη γεύση το νερό αυτό). Όσο το ερέθισμα εξασθενεί, τόσο εξασθενεί και η συμπεριφορά που το ακολουθεί.
Όμως με τη συνεχή επανάληψη στοχευμένων ενεργειών μπορεί να προκύψουν συνήθειες - η τρίτη μορφή συμπεριφοράς. Οι συνήθειες είναι σχετικά ανθεκτικές στις αλλαγές της ισχύος ή και του σημείου ενός ερεθίσματος - την απαξίωσή τους. Αν ένα εργαστηριακό ποντίκι έχει αναπτύξει τη συνήθεια να σπρώχνει το μοχλό για να πάρει τροφή, τότε ακόμη και η χορήγηση πικρής τροφής δεν θα επηρεάσει τη συχνότητα του σπρωξίματος.
Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα αυτής της συμπεριφοράς στους ανθρώπους είναι η κατανάλωση ποπ κορν στους κινηματογράφους. Οι συνηθισμένοι καταναλωτές ποπ κορν σε ένα πείραμα του 2011 ήταν εξίσου καλοί στο να τρώνε ποπ κορν, είτε ήταν φρέσκο είτε μιας εβδομάδας, ενώ οι άνθρωποι χωρίς τη συνήθεια να ανοίγουν ποπ κορν στον κινηματογράφο προτιμούσαν σαφώς το φρέσκο ποπ κορν. Ταυτόχρονα, αποδείχθηκε ότι η συνήθεια εκδηλωνόταν μόνο σε ένα πολύ στενό πλαίσιο: για να αποφευχθεί η αυτόματη κατανάλωση, αρκούσε να ζητηθεί από τα υποκείμενα να τρώνε μόνο με το χέρι που δεν ακολουθούσε.
Τα αντανακλαστικά του Παβλόφ και οι δράσεις που κατευθύνονται από τον στόχο μπορούν να συνυπάρχουν σε μια ενιαία συμπεριφορική απόκριση. Η ισχύς αυτών των δύο συμπεριφορών εξαρτάται τόσο από τη συχνότητα του ερεθίσματος (π.χ. πόσο συχνά ένα ποντίκι λαμβάνει ζαχαρούχο νερό ως απάντηση στο πάτημα ενός μοχλού) όσο και από την ισχύ του ερεθίσματος (πόσο του έχει καλύτερη γεύση το νερό αυτό). Όσο το ερέθισμα εξασθενεί, τόσο εξασθενεί και η συμπεριφορά που το ακολουθεί.
Όμως με τη συνεχή επανάληψη στοχευμένων ενεργειών μπορεί να προκύψουν συνήθειες - η τρίτη μορφή συμπεριφοράς. Οι συνήθειες είναι σχετικά ανθεκτικές στις αλλαγές της ισχύος ή και του σημείου ενός ερεθίσματος - την απαξίωσή τους. Αν ένα εργαστηριακό ποντίκι έχει αναπτύξει τη συνήθεια να σπρώχνει το μοχλό για να πάρει τροφή, τότε ακόμη και η χορήγηση πικρής τροφής δεν θα επηρεάσει τη συχνότητα του σπρωξίματος.
Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα αυτής της συμπεριφοράς στους ανθρώπους είναι η κατανάλωση ποπ κορν στους κινηματογράφους. Οι συνηθισμένοι καταναλωτές ποπ κορν σε ένα πείραμα του 2011 ήταν εξίσου καλοί στο να τρώνε ποπ κορν, είτε ήταν φρέσκο είτε μιας εβδομάδας, ενώ οι άνθρωποι χωρίς τη συνήθεια να ανοίγουν ποπ κορν στον κινηματογράφο προτιμούσαν σαφώς το φρέσκο ποπ κορν. Ταυτόχρονα, αποδείχθηκε ότι η συνήθεια εκδηλωνόταν μόνο σε ένα πολύ στενό πλαίσιο: για να αποφευχθεί η αυτόματη κατανάλωση, αρκούσε να ζητηθεί από τα υποκείμενα να τρώνε μόνο με το χέρι που δεν ακολουθούσε.
Οι συνήθειες είναι εκπληκτικά δυσπροσαρμοστικές: η κατάσταση μπορεί να έχει αλλάξει προ πολλού, αλλά η συνήθεια επιμένει, ακόμη και αν είναι επιβλαβής. Παρ' όλα αυτά, οι συνήθειες είναι χρήσιμες επειδή μας επιτρέπουν να ενεργούμε χωρίς να καταβάλλουμε νοητική προσπάθεια. Η εγκεφαλική ισχύς που απελευθερώνεται από τον αυτοματισμό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πιο σημαντικές δραστηριότητες. Για παράδειγμα, ενεργώντας από συνήθεια, μπορούμε να βουρτσίζουμε τα δόντια μας και να σκεφτόμαστε ταυτόχρονα τα σχέδια διακοπών.
Συνήθεια και εθισμός
Στην ανάπτυξη του εθισμού στα ναρκωτικά, ο σχηματισμός της συνήθειας έχει καθοριστική σημασία. Αν εξετάσουμε τον αλκοολισμό, στο αρχικό στάδιο ανάπτυξης αυτής της ασθένειας, ένα άτομο πίνει επεισοδιακά ισχυρά ποτά και απολαμβάνει πλήρως τις ευχάριστες αισθήσεις. Αυτό μπορεί να ονομαστεί σκόπιμη ενέργεια, κατά την οποία το άτομο πίνει συνειδητά για να νιώσει καλά. Αλλά κατά τη μετάβαση στην τακτική κατανάλωση αλκοόλ, ένα άτομο αρχίζει να πίνει όχι για λόγους ευφορίας και χαλάρωσης, αλλά απλώς από συνήθεια.
Η ανεξαρτησία των συνηθειών από την ενίσχυση οδηγεί στο γεγονός ότι το αλκοόλ δεν φέρνει πλέον την προηγούμενη χαρά, αλλά αυτό δεν έχει καμία επίδραση στη συμπεριφορά: η συνήθεια λέει να πίνεις, ό,τι κι αν γίνει. Και τελικά έρχεται ο πλήρης εθισμός, ο οποίος, σε αντίθεση με τη συνήθεια, είναι πολύ πιο δύσκολο να υποταχθεί.
Συνήθεια και εθισμός
Στην ανάπτυξη του εθισμού στα ναρκωτικά, ο σχηματισμός της συνήθειας έχει καθοριστική σημασία. Αν εξετάσουμε τον αλκοολισμό, στο αρχικό στάδιο ανάπτυξης αυτής της ασθένειας, ένα άτομο πίνει επεισοδιακά ισχυρά ποτά και απολαμβάνει πλήρως τις ευχάριστες αισθήσεις. Αυτό μπορεί να ονομαστεί σκόπιμη ενέργεια, κατά την οποία το άτομο πίνει συνειδητά για να νιώσει καλά. Αλλά κατά τη μετάβαση στην τακτική κατανάλωση αλκοόλ, ένα άτομο αρχίζει να πίνει όχι για λόγους ευφορίας και χαλάρωσης, αλλά απλώς από συνήθεια.
Η ανεξαρτησία των συνηθειών από την ενίσχυση οδηγεί στο γεγονός ότι το αλκοόλ δεν φέρνει πλέον την προηγούμενη χαρά, αλλά αυτό δεν έχει καμία επίδραση στη συμπεριφορά: η συνήθεια λέει να πίνεις, ό,τι κι αν γίνει. Και τελικά έρχεται ο πλήρης εθισμός, ο οποίος, σε αντίθεση με τη συνήθεια, είναι πολύ πιο δύσκολο να υποταχθεί.
Σύγκρουση συμφερόντων
Οι συνήθειες και οι σκόπιμες ενέργειες υποστηρίζονται από διαφορετικές εγκεφαλικές δομές. Στο πρώιμο στάδιο της μάθησης, το οποίο απαιτεί συνειδητή προσπάθεια, ο ουραίος πυρήνας είναι εξαιρετικά σημαντικός, ενώ σε μεταγενέστερο στάδιο, κατά τη διάρκεια του σχηματισμού της συνήθειας, οι ενέργειες ελέγχονται από το putamen.
Στην περίπτωση που ένα άτομο προσπαθεί να αντισταθεί στη συνήθεια, υπάρχει σύγκρουση αυτών των δομών. Η έκβαση της σύγκρουσης καθορίζεται από την ισορροπία των διεγέρσεων που προέρχονται από καθεμία από αυτές. Για παράδειγμα, σε ασθενείς με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή η ισορροπία κλίνει έντονα προς το putamen, με αποτέλεσμα να γίνονται σκλάβοι των συνηθειών τους και μπορεί, για παράδειγμα, να πλένουν τα χέρια τους εκατό φορές την ημέρα.
Οι συνήθειες και οι σκόπιμες ενέργειες υποστηρίζονται από διαφορετικές εγκεφαλικές δομές. Στο πρώιμο στάδιο της μάθησης, το οποίο απαιτεί συνειδητή προσπάθεια, ο ουραίος πυρήνας είναι εξαιρετικά σημαντικός, ενώ σε μεταγενέστερο στάδιο, κατά τη διάρκεια του σχηματισμού της συνήθειας, οι ενέργειες ελέγχονται από το putamen.
Στην περίπτωση που ένα άτομο προσπαθεί να αντισταθεί στη συνήθεια, υπάρχει σύγκρουση αυτών των δομών. Η έκβαση της σύγκρουσης καθορίζεται από την ισορροπία των διεγέρσεων που προέρχονται από καθεμία από αυτές. Για παράδειγμα, σε ασθενείς με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή η ισορροπία κλίνει έντονα προς το putamen, με αποτέλεσμα να γίνονται σκλάβοι των συνηθειών τους και μπορεί, για παράδειγμα, να πλένουν τα χέρια τους εκατό φορές την ημέρα.
Οι συνήθειες των εθισμένων στην κοκαΐνη
Η κοκαΐνη είναι ένα ισχυρό διεγερτικό φάρμακο. Είναι το δεύτερο πιο διαδεδομένο παράνομο ναρκωτικό στον κόσμο μετά τη μαριχουάνα. Η χρήση κοκαΐνης αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα. Αλλά ο εθισμός στην κοκαΐνη είναι διπλά επικίνδυνος επειδή δεν έχει αναπτυχθεί φαρμακευτική θεραπεία γι' αυτόν - μόνο ψυχολογική, βασισμένη στη μέθοδο του καρότου και του μαστιγίου. Πόσο αποτελεσματική είναι όμως αυτή η μέθοδος;
Για να το ανακαλύψει, μια ομάδα Βρετανών επιστημόνων με επικεφαλής την Karen Hersche διεξήγαγε πειράματα σε 125 άτομα, μεταξύ των οποίων ήταν 72 εθισμένοι στην κοκαΐνη και 53 άτομα χωρίς εμπειρία χρήσης ναρκωτικών.
Σε ένα πείραμα, ζητήθηκε από τους ανθρώπους να κερδίσουν κουπόνια για ένα σούπερ μάρκετ. Για να πάρουν πόντους που προστίθεντο στο ποσό του κουπονιού, τα άτομα έπρεπε να πατήσουν το σωστό κουμπί όταν εμφανιζόταν στην οθόνη μια εικόνα ζώου.
Μετά την εκπαίδευση, η ανταμοιβή υποτιμήθηκε: το πάτημα του δεξιού κουμπιού για ορισμένες εικόνες δεν έδινε πόντους, αλλά τα υποκείμενα μερικές φορές εξακολουθούσαν να το πατούν από συνήθεια. Σε αυτό το πείραμα, αποδείχθηκε ότι οι εθισμένοι στην κοκαΐνη όχι μόνο μάθαιναν χειρότερα τη σύνδεση μεταξύ των ενεργειών τους και του αποτελέσματος, αλλά ήταν επίσης λιγότερο ευαίσθητοι στην υποτίμηση της ανταμοιβής.
Η κοκαΐνη είναι ένα ισχυρό διεγερτικό φάρμακο. Είναι το δεύτερο πιο διαδεδομένο παράνομο ναρκωτικό στον κόσμο μετά τη μαριχουάνα. Η χρήση κοκαΐνης αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα. Αλλά ο εθισμός στην κοκαΐνη είναι διπλά επικίνδυνος επειδή δεν έχει αναπτυχθεί φαρμακευτική θεραπεία γι' αυτόν - μόνο ψυχολογική, βασισμένη στη μέθοδο του καρότου και του μαστιγίου. Πόσο αποτελεσματική είναι όμως αυτή η μέθοδος;
Για να το ανακαλύψει, μια ομάδα Βρετανών επιστημόνων με επικεφαλής την Karen Hersche διεξήγαγε πειράματα σε 125 άτομα, μεταξύ των οποίων ήταν 72 εθισμένοι στην κοκαΐνη και 53 άτομα χωρίς εμπειρία χρήσης ναρκωτικών.
Σε ένα πείραμα, ζητήθηκε από τους ανθρώπους να κερδίσουν κουπόνια για ένα σούπερ μάρκετ. Για να πάρουν πόντους που προστίθεντο στο ποσό του κουπονιού, τα άτομα έπρεπε να πατήσουν το σωστό κουμπί όταν εμφανιζόταν στην οθόνη μια εικόνα ζώου.
Μετά την εκπαίδευση, η ανταμοιβή υποτιμήθηκε: το πάτημα του δεξιού κουμπιού για ορισμένες εικόνες δεν έδινε πόντους, αλλά τα υποκείμενα μερικές φορές εξακολουθούσαν να το πατούν από συνήθεια. Σε αυτό το πείραμα, αποδείχθηκε ότι οι εθισμένοι στην κοκαΐνη όχι μόνο μάθαιναν χειρότερα τη σύνδεση μεταξύ των ενεργειών τους και του αποτελέσματος, αλλά ήταν επίσης λιγότερο ευαίσθητοι στην υποτίμηση της ανταμοιβής.
Επεξήγηση της εικόνας: Επεξήγηση της εικόνας: Επεξήγηση της εικόνας: Ένα πείραμα για τον προσδιορισμό της ισχύος μιας συνήθειας.
Α - κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, εμφανιζόταν στην οθόνη η εικόνα ενός ζώου (ερέθισμα) και ζητήθηκε από τον συμμετέχοντα να πατήσει ένα από τα δύο κουμπιά (ενέργεια). Όταν πατούσε το σωστό κουμπί, εμφανιζόταν η εικόνα του δεύτερου ζώου (αποτέλεσμα) και ο συμμετέχων στη δοκιμή λάμβανε 5 πόντους (ανταμοιβή). Τελικά, τα πειραματόζωα συσχέτισαν την πρώτη, τη δεύτερη εικόνα και το κουμπί που τις συνέδεε. Η εκπαίδευση αποτελούνταν από 8 σειρές των 12 δοκιμών. Μέχρι την τελευταία σειρά, φάνηκε ότι οι εθισμένοι στην κοκαΐνη πατούσαν το σωστό κουμπί 10% λιγότερο συχνά.
Β - Στο επόμενο πείραμα, εμφανίστηκαν δύο εικόνες αποτελέσματος η καθεμία, εκ των οποίων η μία ήταν διαγραμμένη. Για να πάρει κανείς πόντους, έπρεπε να πατήσει το κουμπί που αντιστοιχούσε στη μη διαγραμμένη εικόνα (στη συγκεκριμένη περίπτωση, τη σωστή). Οι εθισμένοι στην κοκαΐνη έκαναν λάθος κατά 15% συχνότερα, γεγονός που υποδηλώνει χειρότερη αφομοίωση της σύνδεσης μεταξύ των πράξεών τους και του αποτελέσματος.
Γ - Τέλος, η οθόνη έδειχνε όλες τις πιθανές εικόνες αποτελέσματος, δύο από τις οποίες ήταν διαγραμμένες. Στη συνέχεια εμφανίζονταν οι εικόνες ερεθισμάτων και αντικαθιστούσαν γρήγορα η μία την άλλη, στις οποίες έπρεπε να αντιδράσει κανείς μόνο αν το αντίστοιχο αποτέλεσμα δεν ήταν διαγραμμένο. Προκειμένου να εκτελεστεί σωστά η εργασία, ήταν απαραίτητο να κατασταλεί συνειδητά η συνήθεια να αντιδρά κανείς στο ερέθισμα. Σε αυτή την περίπτωση, το υποκείμενο έπρεπε να αντιδράσει μόνο στην εικόνα του ελέφαντα, αλλά όχι στην εικόνα του SEAL. Ως αποτέλεσμα, οι εθισμένοι στην κοκαΐνη αντιδρούσαν όταν δεν χρειαζόταν κατά 20% συχνότερα.
Σε ένα άλλο πείραμα εξετάστηκε η αντίδραση των εθισμένων στην κοκαΐνη σε ηλεκτροσόκ. Αφού εμφανίζονταν οι εικόνες στην οθόνη, εφαρμοζόταν μια εκκένωση σε ένα από τα χέρια, η οποία μπορούσε να αποφευχθεί αν κάποιος είχε χρόνο να πατήσει το πεντάλ στην κατάλληλη πλευρά. Μετά την εκπαίδευση, οι ερευνητές είπαν στα υποκείμενα ότι ένα από τα ηλεκτρόδια στα χέρια δεν λειτουργούσε πλέον.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι εθισμένοι στην κοκαΐνη είχαν 20% λιγότερες πιθανότητες να πατήσουν το σωστό πεντάλ για να αποφύγουν το ηλεκτροσόκ, ακόμη και μετά την απενεργοποίηση ενός ηλεκτροδίου (υποτίμηση του ερεθίσματος). Παραδόξως, η μεγαλύτερη εκπαίδευση δεν συνέβαλε στη συνήθεια να πατάνε το πεντάλ ακόμη και μετά την υποτίμηση.
Α - κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, εμφανιζόταν στην οθόνη η εικόνα ενός ζώου (ερέθισμα) και ζητήθηκε από τον συμμετέχοντα να πατήσει ένα από τα δύο κουμπιά (ενέργεια). Όταν πατούσε το σωστό κουμπί, εμφανιζόταν η εικόνα του δεύτερου ζώου (αποτέλεσμα) και ο συμμετέχων στη δοκιμή λάμβανε 5 πόντους (ανταμοιβή). Τελικά, τα πειραματόζωα συσχέτισαν την πρώτη, τη δεύτερη εικόνα και το κουμπί που τις συνέδεε. Η εκπαίδευση αποτελούνταν από 8 σειρές των 12 δοκιμών. Μέχρι την τελευταία σειρά, φάνηκε ότι οι εθισμένοι στην κοκαΐνη πατούσαν το σωστό κουμπί 10% λιγότερο συχνά.
Β - Στο επόμενο πείραμα, εμφανίστηκαν δύο εικόνες αποτελέσματος η καθεμία, εκ των οποίων η μία ήταν διαγραμμένη. Για να πάρει κανείς πόντους, έπρεπε να πατήσει το κουμπί που αντιστοιχούσε στη μη διαγραμμένη εικόνα (στη συγκεκριμένη περίπτωση, τη σωστή). Οι εθισμένοι στην κοκαΐνη έκαναν λάθος κατά 15% συχνότερα, γεγονός που υποδηλώνει χειρότερη αφομοίωση της σύνδεσης μεταξύ των πράξεών τους και του αποτελέσματος.
Γ - Τέλος, η οθόνη έδειχνε όλες τις πιθανές εικόνες αποτελέσματος, δύο από τις οποίες ήταν διαγραμμένες. Στη συνέχεια εμφανίζονταν οι εικόνες ερεθισμάτων και αντικαθιστούσαν γρήγορα η μία την άλλη, στις οποίες έπρεπε να αντιδράσει κανείς μόνο αν το αντίστοιχο αποτέλεσμα δεν ήταν διαγραμμένο. Προκειμένου να εκτελεστεί σωστά η εργασία, ήταν απαραίτητο να κατασταλεί συνειδητά η συνήθεια να αντιδρά κανείς στο ερέθισμα. Σε αυτή την περίπτωση, το υποκείμενο έπρεπε να αντιδράσει μόνο στην εικόνα του ελέφαντα, αλλά όχι στην εικόνα του SEAL. Ως αποτέλεσμα, οι εθισμένοι στην κοκαΐνη αντιδρούσαν όταν δεν χρειαζόταν κατά 20% συχνότερα.
Σε ένα άλλο πείραμα εξετάστηκε η αντίδραση των εθισμένων στην κοκαΐνη σε ηλεκτροσόκ. Αφού εμφανίζονταν οι εικόνες στην οθόνη, εφαρμοζόταν μια εκκένωση σε ένα από τα χέρια, η οποία μπορούσε να αποφευχθεί αν κάποιος είχε χρόνο να πατήσει το πεντάλ στην κατάλληλη πλευρά. Μετά την εκπαίδευση, οι ερευνητές είπαν στα υποκείμενα ότι ένα από τα ηλεκτρόδια στα χέρια δεν λειτουργούσε πλέον.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι εθισμένοι στην κοκαΐνη είχαν 20% λιγότερες πιθανότητες να πατήσουν το σωστό πεντάλ για να αποφύγουν το ηλεκτροσόκ, ακόμη και μετά την απενεργοποίηση ενός ηλεκτροδίου (υποτίμηση του ερεθίσματος). Παραδόξως, η μεγαλύτερη εκπαίδευση δεν συνέβαλε στη συνήθεια να πατάνε το πεντάλ ακόμη και μετά την υποτίμηση.
Επεξήγηση της εικόνας: πείραμα για την αποφυγή ενός αρνητικού ερεθίσματος (ηλεκτρικό ρεύμα).
Α - Κατά τη διάρκεια μιας σύντομης εισαγωγής στη διάταξη, τα υποκείμενα έβλεπαν μια εικόνα σε μια οθόνη (ερέθισμα), ακολουθούμενη από ένα ηλεκτρικό σοκ σε ένα από τα χέρια τους (αποτέλεσμα).
Β - Στη συνέχεια, τα υποκείμενα εξηγήθηκαν ότι ένα σοκ στο αριστερό ή στο δεξί χέρι μπορούσε να αποφευχθεί πατώντας αρκετές φορές το αντίστοιχο πεντάλ (απόκριση). Οι εθισμένοι στην κοκαΐνη κατάφεραν να πατήσουν το σωστό πεντάλ 20% λιγότερο συχνά από την ομάδα ελέγχου.
Γ,Δ - Μετά από 12 ή 120 τέτοιες δοκιμές, το ερέθισμα υποτιμήθηκε: ένα από τα ηλεκτρόδια αποσυνδέθηκε. Παρ' όλα αυτά, από συνήθεια, τα υποκείμενα συνέχισαν να πατούν το πεντάλ, ακόμη και αν δεν ήταν απαραίτητο. Και οι δύο ομάδες υποκειμένων το έκαναν εξίσου συχνά.
Τα δύο αυτά πειράματα έδειξαν ότι στους εθισμένους στην κοκαΐνη οι σκόπιμες ενέργειες είναι πολύ πιο εύκολο να μετατραπούν σε συνήθειες και ταυτόχρονα οι εθισμένοι μαθαίνουν χειρότερα υπό την επίδραση τόσο εξαρτημένων (χρήματα) όσο και μη εξαρτημένων (ρεύμα) ερεθισμάτων. Οι συγγραφείς της μελέτης το αποδίδουν αυτό στο γεγονός ότι οι εγκέφαλοι των εθισμένων στην κοκαΐνη έχουν μειωμένα επίπεδα ντοπαμίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που μεσολαβεί για τα παρατηρούμενα αποτελέσματα. Ωστόσο, δεν είναι ακόμη σαφές αν αυτά τα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς αποτελούν προϋπόθεση ή μόνο συνέπεια του εθισμού στην κοκαΐνη.
Τα αποτελέσματα αυτής της εργασίας παραπέμπουν επίσης σε μια άλλη πρόσφατα δημοσιευμένη εργασία, η οποία επίσης έδειξε ότι οι εθισμένοι είναι πολύ πιο εύκολο να διαμορφώσουν συνήθειες και πολύ πιο δύσκολο να τις εγκαταλείψουν από ό,τι οι άνθρωποι χωρίς εθισμό.
Α - Κατά τη διάρκεια μιας σύντομης εισαγωγής στη διάταξη, τα υποκείμενα έβλεπαν μια εικόνα σε μια οθόνη (ερέθισμα), ακολουθούμενη από ένα ηλεκτρικό σοκ σε ένα από τα χέρια τους (αποτέλεσμα).
Β - Στη συνέχεια, τα υποκείμενα εξηγήθηκαν ότι ένα σοκ στο αριστερό ή στο δεξί χέρι μπορούσε να αποφευχθεί πατώντας αρκετές φορές το αντίστοιχο πεντάλ (απόκριση). Οι εθισμένοι στην κοκαΐνη κατάφεραν να πατήσουν το σωστό πεντάλ 20% λιγότερο συχνά από την ομάδα ελέγχου.
Γ,Δ - Μετά από 12 ή 120 τέτοιες δοκιμές, το ερέθισμα υποτιμήθηκε: ένα από τα ηλεκτρόδια αποσυνδέθηκε. Παρ' όλα αυτά, από συνήθεια, τα υποκείμενα συνέχισαν να πατούν το πεντάλ, ακόμη και αν δεν ήταν απαραίτητο. Και οι δύο ομάδες υποκειμένων το έκαναν εξίσου συχνά.
Τα δύο αυτά πειράματα έδειξαν ότι στους εθισμένους στην κοκαΐνη οι σκόπιμες ενέργειες είναι πολύ πιο εύκολο να μετατραπούν σε συνήθειες και ταυτόχρονα οι εθισμένοι μαθαίνουν χειρότερα υπό την επίδραση τόσο εξαρτημένων (χρήματα) όσο και μη εξαρτημένων (ρεύμα) ερεθισμάτων. Οι συγγραφείς της μελέτης το αποδίδουν αυτό στο γεγονός ότι οι εγκέφαλοι των εθισμένων στην κοκαΐνη έχουν μειωμένα επίπεδα ντοπαμίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που μεσολαβεί για τα παρατηρούμενα αποτελέσματα. Ωστόσο, δεν είναι ακόμη σαφές αν αυτά τα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς αποτελούν προϋπόθεση ή μόνο συνέπεια του εθισμού στην κοκαΐνη.
Τα αποτελέσματα αυτής της εργασίας παραπέμπουν επίσης σε μια άλλη πρόσφατα δημοσιευμένη εργασία, η οποία επίσης έδειξε ότι οι εθισμένοι είναι πολύ πιο εύκολο να διαμορφώσουν συνήθειες και πολύ πιο δύσκολο να τις εγκαταλείψουν από ό,τι οι άνθρωποι χωρίς εθισμό.
Πώς αντιμετωπίζεται ο εθισμός σε μια τέτοια περίπτωση;
Προκειμένου να διαμορφωθεί η θεραπεία για τον εθισμό, είναι απαραίτητο να γίνει κατανοητό πώς οι αντιδράσεις του ασθενούς διαφέρουν από εκείνες ενός υγιούς ατόμου.
Στην περίπτωση τέτοιων ασθενών, η τιμωρία είναι πιθανό να είναι αναποτελεσματική, επειδή οι χρήστες κοκαΐνης έχουν μειωμένη αντίδραση στα αρνητικά ερεθίσματα. Επιπλέον, η υψηλή δύναμη της συνήθειας παρεμποδίζει τις συνειδητές αλλαγές συμπεριφοράς. Οι συγγραφείς προτείνουν ότι κατά τη διάρκεια της θεραπείας θα πρέπει να διαμορφώσουμε νέες χρήσιμες συνήθειες και να αποτρέψουμε την αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, στην οποία οι εξαρτημένοι από την κοκαΐνη δεν είναι σε θέση να αντισταθούν.
Προκειμένου να διαμορφωθεί η θεραπεία για τον εθισμό, είναι απαραίτητο να γίνει κατανοητό πώς οι αντιδράσεις του ασθενούς διαφέρουν από εκείνες ενός υγιούς ατόμου.
Στην περίπτωση τέτοιων ασθενών, η τιμωρία είναι πιθανό να είναι αναποτελεσματική, επειδή οι χρήστες κοκαΐνης έχουν μειωμένη αντίδραση στα αρνητικά ερεθίσματα. Επιπλέον, η υψηλή δύναμη της συνήθειας παρεμποδίζει τις συνειδητές αλλαγές συμπεριφοράς. Οι συγγραφείς προτείνουν ότι κατά τη διάρκεια της θεραπείας θα πρέπει να διαμορφώσουμε νέες χρήσιμες συνήθειες και να αποτρέψουμε την αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, στην οποία οι εξαρτημένοι από την κοκαΐνη δεν είναι σε θέση να αντισταθούν.