Het is al lang bekend dat de religieuze culten van veel volkeren in Afrika en Midden- en Zuid-Amerika in verband worden gebracht met de consumptie van psychedelica.Dankzij Carlos Castaneda en het hippietijdperk is het beeld van de trippende sjamaan verankerd in de westerse popcultuur.
De banden tussen drugs en religie zijn echter veel uitgebreider. Zoroastrische priesters en de schrijvers van de Veda's deden zich tegoed aan een goddelijk stimulerend drankje, de God van het Oude Testament dicteerde Mozes een recept voor een zalfmengsel dat mogelijk marihuana bevatte en een bizarre geleerde suggereerde zelfs dat Jezus Christus een vliegenmepper was.
De banden tussen drugs en religie zijn echter veel uitgebreider. Zoroastrische priesters en de schrijvers van de Veda's deden zich tegoed aan een goddelijk stimulerend drankje, de God van het Oude Testament dicteerde Mozes een recept voor een zalfmengsel dat mogelijk marihuana bevatte en een bizarre geleerde suggereerde zelfs dat Jezus Christus een vliegenmepper was.
Entheogene theorie
Entheogenen zijn een klasse psychedelica die een gevoel van contact met het transcendente of zelfs gemeenschap met een godheid kunnen opwekken. De eerste die de "spirituele" eigenschappen van psychedelica opmerkte, was de Duitse apotheker Louis Lewin.
Hij bestudeerde mescaline, een hallucinogeen dat in verschillende soorten Midden-Amerikaanse cactussen voorkomt. In 1924 beschreef hij in zijn werk "Fantastica" (hij noemde psychedelica met dit woord) de mescalinetrip van een inheemse Amerikaan en vestigde de aandacht op het entheogene effect van de stof:
Entheogenen zijn een klasse psychedelica die een gevoel van contact met het transcendente of zelfs gemeenschap met een godheid kunnen opwekken. De eerste die de "spirituele" eigenschappen van psychedelica opmerkte, was de Duitse apotheker Louis Lewin.
Hij bestudeerde mescaline, een hallucinogeen dat in verschillende soorten Midden-Amerikaanse cactussen voorkomt. In 1924 beschreef hij in zijn werk "Fantastica" (hij noemde psychedelica met dit woord) de mescalinetrip van een inheemse Amerikaan en vestigde de aandacht op het entheogene effect van de stof:
"Weggenomen voor een paar uur uit zijn wereld van primitieve waarnemingen, materiële wensen en behoeften, voelt zo'n indiaan zich getransporteerd in een wereld van geheel nieuwe sensaties. Hij hoort, ziet en voelt dingen die, hoe aangenaam ze ook mogen zijn, hem onvermijdelijk verrassen omdat ze in de verste verte niet overeenkomen met zijn gewone bestaan, en hun vreemdheid wekt de indruk van een bovennatuurlijke tussenkomst. Zo wordt de mescaline-cactus God".
Dit is niet de eerste beschrijving van een Indiaan onder invloed van entheogenen door een lid van de Westerse cultuur. De Dominicaanse broeder Diego Duran beschreef in zijn Geschiedenis van het Indië van Nieuw Spanje, 60 jaar na de Spaanse verovering van de Azteken, een feest in een Azteekse stad als volgt:
"Het offer was afgelopen en de trappen van de tempel en de binnenplaats werden bedekt met menselijk bloed, en ze gingen allemaal rauwe paddenstoelen eten, door het eten hiervan verloren ze allemaal hun verstand en zagen er slechter uit dan wanneer ze veel wijn hadden gedronken; ze waren zo dronken en gedroegen zich zo zinloos dat velen van hen zelfmoord pleegden, en met behulp van deze paddenstoelen zagen ze visioenen en werd de toekomst aan hen geopenbaard, de duivel sprak tot hen in deze dronken toestand".
In 1962 reproduceerde psycholoog en belangrijkste apologeet van bewustzijnsverruiming Timothy Leary Levin's experiment met de deelname van zijn studenten, maar gaf hen geen mescaline, maar paddenstoelen die psilocybine bevatten. Het effect was vergelijkbaar: de proefpersonen ervoeren een gevoel van eenheid met het goddelijke.
Na de ontdekking van psychedelische culten in Zuid-Amerika, merkten Westerse wetenschappers dat hallucinogenen in rituelen werden gebruikt door mensen in vele andere delen van de wereld. Robert Gordon Wasson (1898-1986), een Amerikaanse etnomycoloog (een onderzoeker naar de relatie tussen de mens en paddenstoelen), wijdde zijn leven aan het bestuderen van de culturele invloed van hallucinogene paddenstoelen op de religieuze praktijken van volkeren over de hele wereld. Wasson was het meest geïnteresseerd in vliegenzwammen die muscimol bevatten, ook een psychedelicum en entheogeen.
Na de ontdekking van psychedelische culten in Zuid-Amerika, merkten Westerse wetenschappers dat hallucinogenen in rituelen werden gebruikt door mensen in vele andere delen van de wereld. Robert Gordon Wasson (1898-1986), een Amerikaanse etnomycoloog (een onderzoeker naar de relatie tussen de mens en paddenstoelen), wijdde zijn leven aan het bestuderen van de culturele invloed van hallucinogene paddenstoelen op de religieuze praktijken van volkeren over de hele wereld. Wasson was het meest geïnteresseerd in vliegenzwammen die muscimol bevatten, ook een psychedelicum en entheogeen.
De wetenschapper vond religieuze culten die vliegenzwammen gebruikten in hun rituelen over de hele wereld: bij de Koryaks in Kamchatka, de Papoea's in Nieuw-Guinea en de Mazateekse stam in Mexico.
In 1986 publiceerde Wasson samen met LSD-uitvinder Albert Hoffman en historicus Karl Ruck een boek, The Persephone Question, waarin hij de entheogene theorie definitief formuleerde. De onderzoekers vonden sporen van oude culten gebaseerd op het gebruik van hallucinogenen in de culturen van bijna alle Indo-Europese volkeren.
Wetenschappers hebben geconcludeerd dat religie juist ontstond door entheogenen, die de menselijke verbeelding het concept van het goddelijke en transcendente gaven. Moderne wetenschappers staan vaak kritisch tegenover het werk van Wasson en Hoffman. Maar onder de aanhangers van de entheogene theorie was er soms ruimte voor veel bizardere en radicalere opvattingen.
Bijbelse cannabis
Allegro's theorie klinkt als surrealistisch trollen. De joods-christelijke traditie was echter niet zonder psychotrope middelen. Veel onderzoekers (veel serieuzer en gerespecteerd dan Allegro) suggereren dat de oude Joden, net als veel andere volkeren in de oudheid, actief een psychoactieve stof - marihuana - gebruikten bij rituelen.
In 1986 publiceerde Wasson samen met LSD-uitvinder Albert Hoffman en historicus Karl Ruck een boek, The Persephone Question, waarin hij de entheogene theorie definitief formuleerde. De onderzoekers vonden sporen van oude culten gebaseerd op het gebruik van hallucinogenen in de culturen van bijna alle Indo-Europese volkeren.
Wetenschappers hebben geconcludeerd dat religie juist ontstond door entheogenen, die de menselijke verbeelding het concept van het goddelijke en transcendente gaven. Moderne wetenschappers staan vaak kritisch tegenover het werk van Wasson en Hoffman. Maar onder de aanhangers van de entheogene theorie was er soms ruimte voor veel bizardere en radicalere opvattingen.
Bijbelse cannabis
Allegro's theorie klinkt als surrealistisch trollen. De joods-christelijke traditie was echter niet zonder psychotrope middelen. Veel onderzoekers (veel serieuzer en gerespecteerd dan Allegro) suggereren dat de oude Joden, net als veel andere volkeren in de oudheid, actief een psychoactieve stof - marihuana - gebruikten bij rituelen.
Voorstanders van deze theorie verwijzen naar het boek Exodus in het Oude Testament. Nadat Gods uitverkoren volk Egypte heeft verlaten, leert de Heer Mozes hoe hij religieuze rituelen correct moet uitvoeren. Hij vertelt hem onder andere het recept voor een geurig mengsel dat op alles moet worden aangebracht - de Tent der Ontmoeting (de reizende tempel), de Ark van het Verbond, de schoorstenen en de Joden zelf.
Dit mengsel bevat de plant "qaneh-bosm" - "geurig riet" - die door sommige schriftgeleerden wordt verward met marihuana. De canonieke vertaling van dit fragment luidt als volgt.
Dit mengsel bevat de plant "qaneh-bosm" - "geurig riet" - die door sommige schriftgeleerden wordt verward met marihuana. De canonieke vertaling van dit fragment luidt als volgt.
"Neem de beste specerijen: twaalf en een half pond vloeibare mirre; de helft daarvan, zes en een kwart pond, geurige kaneel; zes en een kwart pond geurig riet; twaalf en een half pond kassie - waarbij je het standaard heiligdomgewicht voor allemaal gebruikt - en een liter olijfolie.
Maak hiervan een heilige zalfolie, een vakkundig mengsel van een parfumeur. Gebruik het om de tent van de samenkomst, de kist van het getuigenis, de tafel en al zijn gebruiksvoorwerpen, de kandelaar en al zijn gebruiksvoorwerpen, het reukofferaltaar, het altaar van het gehele brandoffer en al zijn gebruiksvoorwerpen, en de wasbak en zijn voetstuk te zalven. Draag ze op zodat ze doordrenkt zijn van heiligheid, zodat iedereen die ze maar aanraakt heilig wordt".
Maak hiervan een heilige zalfolie, een vakkundig mengsel van een parfumeur. Gebruik het om de tent van de samenkomst, de kist van het getuigenis, de tafel en al zijn gebruiksvoorwerpen, de kandelaar en al zijn gebruiksvoorwerpen, het reukofferaltaar, het altaar van het gehele brandoffer en al zijn gebruiksvoorwerpen, en de wasbak en zijn voetstuk te zalven. Draag ze op zodat ze doordrenkt zijn van heiligheid, zodat iedereen die ze maar aanraakt heilig wordt".
Sula Benet, een Pools-Joodse antropologe en Torah geleerde, schreef voor het eerst in 1936 dat de plant marihuana geweest zou kunnen zijn. Ze suggereerde dat de dominante versie, dat de plant een moerasriet was met geurige airawortels, het resultaat kon zijn van een fout van een van de vroege vertalers van de Bijbel.
Volgens Benet verwees het woord qaneh in het Hebreeuws uit die tijd naar zowel riet als hennep. Veel oude talen hebben vergelijkbare namen voor marihuana: qunnabu in het Assyrisch, kenab in het Perzisch, kannab in het Arabisch, kanbun in het Chaldeeuws en cana in het Sanskriet.
Benet verbindt het verschijnen van marihuana op het grondgebied van het oude Israël met moderne stammen van de Euraziatische steppen, die het gebruikten bij begrafenisrituelen - volgens de onderzoeker legden de volkeren van de twee regio's actief contact met elkaar en dreven ze handel.
De wijdverspreide verslaving aan cannabis onder de Scythen werd beschreven door de oude Griekse historicus Herodotus.
Benet verbindt het verschijnen van marihuana op het grondgebied van het oude Israël met moderne stammen van de Euraziatische steppen, die het gebruikten bij begrafenisrituelen - volgens de onderzoeker legden de volkeren van de twee regio's actief contact met elkaar en dreven ze handel.
De wijdverspreide verslaving aan cannabis onder de Scythen werd beschreven door de oude Griekse historicus Herodotus.
"In het Scythische land groeit hennep, een plant die erg lijkt op vlas, maar veel dikker en groter is. <...> Als de Scythen dit hennepzaad nemen, klimmen ze onder een vilten yurt en gooien het vervolgens op hete stenen. Dit wekt zo'n sterke rook en stoom op dat geen Helleens stoombad hiermee te vergelijken is. Genietend schreeuwen de Scythen luid van genot".
Deze informatie wordt bevestigd door archeologische vondsten - verbrande zaden en bloeiwijzen van marihuana zijn gevonden in Scythische begrafenissen. In 1947 ontdekten Sovjetarcheologen in de Scythische begraafplaats Pazyryk in het Altaigebergte speciale ketels en frituurpannen voor het roken van marihuana, die de Scythen mengden met koriander.
Herodotus beschreef de Scythen die in de 5e eeuw voor Christus leefden, en de vondsten in Pazyryk stammen uit ongeveer dezelfde tijd. Volgens Benet oefenden de nomaden echter al duizend jaar eerder soortgelijke rituelen uit, precies in de tijd van Mozes.
Met de ontwikkeling van het Hebreeuws werd qanem-bosm één woord - cannabis. In de vorm kanabos of kannabus komt het voor in de Misjna, de heilige wet van het Jodendom, geschreven in de tweede en derde eeuw na Christus, en daar duidt het op hennep.
Tot voor kort klonk de hypothese van Benet nogal extravagant, maar in mei 2020 werd ze plotseling bevestigd door een archeologische vondst. Wetenschappers vonden sporen van marihuana in de tempelroker van de oude Judeese stad Arad. De tempel, die een volledige replica is van de Eerste Tempel in Jeruzalem, was actief in de 8e eeuw voor Christus, maar werd daarna verlaten - waarschijnlijk als gevolg van de Assyrische invasie.
Bedwelmende Soma
Ondanks deze bevinding is er geen bewijs dat marihuana daadwerkelijk in zulke hoeveelheden werd gebruikt door Joden in de oudheid dat het een verdovend effect had dat hun religieuze overtuigingen beïnvloedde. Het bekendste op schrift vastgelegde voorbeeld van het gebruik van verdovende middelen in religieuze rituelen is de Indo-Iraanse cultus van de soma-haoma drank, beschreven in de Rigveda en de Avesta.
De Rigveda is een verzameling goddelijke hymnen van de oude Indiërs. De verschillende delen werden geschreven tijdens het tweede millennium voor Christus - enkele eeuwen nadat de Arische stammen van de steppen van Eurazië naar het grondgebied van het moderne Noord-India verhuisden.
De Rigveda is het heilige boek van een religie die moderne geleerden de Vedische religie noemen. De Vedische religie is de directe voorouder van het moderne hindoeïsme, hoewel het er behoorlijk van verschilt. In deRigveda zijn bijvoorbeeld echo's te vinden van de oude pan-Indo-Europese cultus van Dyaus, een godheid die geassocieerd wordt met de hemel. De wortel -divа wordt in veel Europese talen nog steeds geassocieerd met het goddelijke. In het Griekse heidendom werd Dyaus Zeus, in het Latijn werd het het woord Deus, dat elke god aanduidt, en in het moderne Engels is het terug te vinden in het woord divine.
In veel heidense tradities "verouderen" goden en raken op de achtergrond en maken plaats voor nieuwe generaties. Daarom is de oude Dyaus in de Rigveda een godheid van het tweede plan en eren moderne hindoes de goden van de Rigveda niet erg.
De belangrijkste godheden van de Rigveda zijn de gebroeders Aditya: Varuna, heerser over de wereld en bewaker van gerechtigheid, en Indra, de dondergod en doder van de kwaadaardige slang Vritra. De derde meest genoemde god van de Rigveda is Soma. De hymnen beschrijven hem als Indra's trouwe vriend en helper, die de goden en mensen een magische drank gaf, ook wel Soma genoemd.
Wat kan soma haoma zijn geweest?
In de klassieke Ayurveda is soma een van de variëteiten van sarcostemma. Het is een sappige, bladloze struik die voornamelijk in de Himalaya groeit. Het dikke sap lijkt op melk. Deze plant wordt veel gebruikt in de traditionele Indiase geneeskunde, maar de eigenschappen ervan worden slecht begrepen - het is alleen bekend dat het bepaalde psychoactieve effecten heeft.
Moderne Zoroastrische Parsis, die na de mosliminvasie naar India migreerden, bereiden chaoma van conifeer, of ephedra.
In veel heidense tradities "verouderen" goden en raken op de achtergrond en maken plaats voor nieuwe generaties. Daarom is de oude Dyaus in de Rigveda een godheid van het tweede plan en eren moderne hindoes de goden van de Rigveda niet erg.
De belangrijkste godheden van de Rigveda zijn de gebroeders Aditya: Varuna, heerser over de wereld en bewaker van gerechtigheid, en Indra, de dondergod en doder van de kwaadaardige slang Vritra. De derde meest genoemde god van de Rigveda is Soma. De hymnen beschrijven hem als Indra's trouwe vriend en helper, die de goden en mensen een magische drank gaf, ook wel Soma genoemd.
Wat kan soma haoma zijn geweest?
In de klassieke Ayurveda is soma een van de variëteiten van sarcostemma. Het is een sappige, bladloze struik die voornamelijk in de Himalaya groeit. Het dikke sap lijkt op melk. Deze plant wordt veel gebruikt in de traditionele Indiase geneeskunde, maar de eigenschappen ervan worden slecht begrepen - het is alleen bekend dat het bepaalde psychoactieve effecten heeft.
Moderne Zoroastrische Parsis, die na de mosliminvasie naar India migreerden, bereiden chaoma van conifeer, of ephedra.
Het bevat efedrine, een psychoactieve stof die lijkt op amfetamine en die een stimulerend effect heeft op het zenuwstelsel. De moderne stammen in Afghanistan, van wie de Parsis de conifeer kopen, noemen deze plant Hum, Huma of Yehma.
Conifeer wordt in de traditionele Chinese geneeskunde gebruikt om loopneuzen en psychologische problemen te behandelen. Efedrine, een nauwe verwant van ephedron, is bekend bij de mensen in Zuid-Arabië als het actieve ingrediënt in khatbladeren. Efedrine is op zijn beurt weer verwant aan methamfetamine.
Wetenschappers zijn het er nog niet over eens of de efedrinedrank van moderne Parsis vergelijkbaar is met wat hun voorouders drieduizend jaar geleden gebruikten. Onderzoekers twisten over de vraag of het stimulerende effect van efedrine overeenkomt met dat wat in oude boeken wordt beschreven.
Aan de ene kant is soma de brandstof van Indra's krijger die ten strijde trekt, een drank die inspiratie, focus en energie geeft, wat erg lijkt op de effecten van stimulerende middelen. Aan de andere kant doet het effect van "zich aansluiten bij het goddelijke" denken aan hallucinogenen en entheogenen.
Conifeer wordt in de traditionele Chinese geneeskunde gebruikt om loopneuzen en psychologische problemen te behandelen. Efedrine, een nauwe verwant van ephedron, is bekend bij de mensen in Zuid-Arabië als het actieve ingrediënt in khatbladeren. Efedrine is op zijn beurt weer verwant aan methamfetamine.
Wetenschappers zijn het er nog niet over eens of de efedrinedrank van moderne Parsis vergelijkbaar is met wat hun voorouders drieduizend jaar geleden gebruikten. Onderzoekers twisten over de vraag of het stimulerende effect van efedrine overeenkomt met dat wat in oude boeken wordt beschreven.
Aan de ene kant is soma de brandstof van Indra's krijger die ten strijde trekt, een drank die inspiratie, focus en energie geeft, wat erg lijkt op de effecten van stimulerende middelen. Aan de andere kant doet het effect van "zich aansluiten bij het goddelijke" denken aan hallucinogenen en entheogenen.
Het is mogelijk dat soma en chaoma op verschillende manieren werden gemaakt - ondanks de gemeenschappelijke naam verstreken er meerdere eeuwen tussen de periode van de opdeling van de Indo-Iranen in Indiërs en Iraniërs zelf en de tijd van het ontstaan van de Rigveda en Avesta, en de volkeren leefden in verschillende klimaatzones en gingen met verschillende planten om. Dit wordt deels aangegeven door de verschillende beschrijvingen van de twee dranken - in de Rigveda staat bijvoorbeeld niets over gele bloemen.
Onder moderne onderzoekers domineren de aanhangers van de sarcostemma- en coniferenversies, maar er zijn veel alternatieve hypotheses. Duitse en Franse antropologen uit het begin van de 20e eeuw namen aan dat soma-haoma gewoon een sterke alcoholische drank was, die werd bereid uit kruidensap.
Moderne onderzoekers vinden deze theorie onhoudbaar - het effect van soma-haoma lijkt helemaal niet op alcoholische vergiftiging. Bovendien worden alcoholische dranken apart beschreven in de Rigveda. Het is echter mogelijk dat er wat alcohol aanwezig was in de gefermenteerde soma-haoma en dat het effect ervan vermengd werd met de effecten van andere psychoactieve stoffen.
Robert Wasson, etnomycoloog en auteur van de entheogene theorie, geloofde dat soma ook werd gemaakt van vliegenzwammen. Zijn theorie is bekritiseerd - hij interpreteerde de Rigveda op een zeer ongebruikelijke manier, waarbij hij de meest abstracte lofprijzingen van soma en allegorieën van oude Brahmanen veranderde in aanduidingen van een specifieke plaats waar de grondstof ervoor groeide.
Bovendien maakt de trip van de vliegenzwam mensen soms flauw of "drukt" hen gewoon tegen de grond, terwijl soma altijd kracht en energie geeft.
Een van de belangrijkste religieuze geleerden van de 20e eeuw, Mircea Eliade, suggereerde dat de cultus van soma het domein was van een kleine groep priesters en rijke donoren. Hij schreef dat de psychoactieve drank een van de eerste opties was om de extatische ervaring van eenwording met het goddelijke te bereiken.
Tegenwoordig proberen veel religieuze beoefenaars dergelijke extatische, randtoestanden op meer geavanceerde manieren te bereiken - meditatie, yoga, ascese en mystieke toewijding.Niettemin zijn het soma van de Hindoes en de Parsis, het qaneh-bosma van de Scythen en de oude Joden, en de heilige paddenstoelen van de Indianen en de volkeren in het noorden van Eurazië allemaal een integraal onderdeel geweest van spirituele praktijken die een belangrijk onderdeel zijn geworden van de culturele bagage van de mensheid.
"Spirituele ervaring" - is het mythe, werkelijkheid of gewoon een reisverslag?
Bovendien maakt de trip van de vliegenzwam mensen soms flauw of "drukt" hen gewoon tegen de grond, terwijl soma altijd kracht en energie geeft.
Een van de belangrijkste religieuze geleerden van de 20e eeuw, Mircea Eliade, suggereerde dat de cultus van soma het domein was van een kleine groep priesters en rijke donoren. Hij schreef dat de psychoactieve drank een van de eerste opties was om de extatische ervaring van eenwording met het goddelijke te bereiken.
Tegenwoordig proberen veel religieuze beoefenaars dergelijke extatische, randtoestanden op meer geavanceerde manieren te bereiken - meditatie, yoga, ascese en mystieke toewijding.Niettemin zijn het soma van de Hindoes en de Parsis, het qaneh-bosma van de Scythen en de oude Joden, en de heilige paddenstoelen van de Indianen en de volkeren in het noorden van Eurazië allemaal een integraal onderdeel geweest van spirituele praktijken die een belangrijk onderdeel zijn geworden van de culturele bagage van de mensheid.
"Spirituele ervaring" - is het mythe, werkelijkheid of gewoon een reisverslag?